*حزب اسلامگرای عدالت و توسعه نفوذ گسترده‌ای در میان مردم ترکیه دارد
اشاره: حزب عدالت و توسعه‌ی ترکیه به رهبری «رجب طیب اردوغان» در آستانه برگزاری انتخابات شورا‌ها و شهرداریهای این کشور تحت شدید‌ترین بحران‌ها و فضاسازی‌های رسانه‌ای و سیاسی مخالفان، باپیروزی قاطع دراین انتخابات تعجب همگان را برانگیخت و زنگ خطر را برای اپوزیسیون ناکام و جماعت فتح الله گولن به صدا درآورد. این انتخابات در واقع «رفراندم» و سنگ محکی برای ارزیابی میزان اقبال افکارعمومی ترکیه به آقای اردوغان و حزب متبوعش به حساب می‌آمد. کار‌شناسان سیاسی پیروزی چشمگیر حزب عدالت و توسعه در این انتخابات را آغازی خوش برای نامزدی و همچنین پیروزی «اردوغان» در انتخابات آتی ریاست جمهوری این کشور تلقی می‌نمایند. فرصتی دست داد تا دراین زمینه گفتگویی کوتاه با آقای «احسان هوشمند» پژوهشگر مسائل قومی داشته باشیم که در ادامه تقدیم شما خواهد شد.
۱-انتخابات شورا‌ها وشهرداریهای ترکیه با پیروزی حزب حاکم یعنی حزب عدالت وتوسعه به پایان رسید. این انتخابات از چه نظر حائز اهمیت است؟
نتیجه انتخابات شهرداری‌ها و شورا‌ها نه فقط از این نظر که زمینه را برای ریاست جمهوری اقای رجب طیب اردوغان فراهم می‌کند بلکه از این نظر که موجب شد تا تلاش‌های گسترده و چند ماهه مخالفین علیه آ ک پارتی بی‌اثر شود، حایز اهمیت است. در حالی که مخالفین با جنجال گسترده رسانه‌ای فضا را برای این حزب و دولت حاکم تنگ کرده و با راهپیمایی‌های متعدد و نیز افشارگری‌های گسترده آک پارتی و نخست وزیر یعنی آقای اردوغان را تحت فشار قرار داده بودند اما نتیجه انتخابات نشان داد که آک پارتی هنوز در ترکیه جایگاه قدرتمندی دارد. البته این به معنای موافقت مردم ترکیه یا حتی اکثریت رأی دهندگان به آک پارتی در برابر سیاست‌های این حزب نیست. انتخابات اخیر در کنار وجه سیاسی دارای وجه قدرتمند محلی است یعنی شهرداری‌ها و شورا‌ها با زندگی روزمره مردم در ارتباطند و بخشی از آرا لااقل در مناطق کوچک‌تر ویژگی طایفه‌ای و محلی نیز دارد.
۲-با عنایت به رویدادهای اخیر ترکیه و فشارهای سیاسی مضاعفی که نیروهای اپوزیسیون این مدت بر دولت رجب طیب اردوغان آوردند وبعلاوه معضلات سیاست خارجی ترکیه درارتباط با بحران سوریه، علیرغم این موانع، حزب حاکم توانست جدال نفس گیر انتخابات شهرداری‌ها را به نفع خود به پایان رساند. به نظرشما چرا نتایج آنگونه که اپوزیسیون انتظارداشتند، رقم نخورد؟
آک پارتی هنوز در میان قشر بزرگی از مردم ترکیه دارای نفوذ است. رویکرد مذهبی آ ک پارتی و نیز رشد چشم گیر اقتصادی ترکیه و ثبات نسبی در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی از جمله دلایلی است که موجب تثبت موقعیت این حزب شده است. در حالی که در سال‌های گذشته به جز آلمان تمامی کشورهای اروپای غربی و حتی امریکا با رکود کمر شکن اقتصادی روبرو بودند ترکیه توانست با کمترین هزینه‌ای خود را از این وضعیت کنار بکشد وازعوارض این رکود مصون بماند و اقتصاد ترکیه به شکوفایی خود ادامه داد. موفقیت اقتصادی آک پارتی متغیر بسیار با اهمیتی است که موجب جلب رضایت مردم شده است. همچینن به نوعی مقبولیت کاریزماتیک شخص نخست وزیر در میان هوادارانش هم در این خصوص را نباید از نظر دور داشت. ضعف احزاب رقیب در سازماندهی مردم ترکیه به ویژه در ارائه برنامه‌های اقتصادی و سیاسی هم بر این وضعیت بی‌اثر نبوده است.
۳- حزب کردی صلح و دموکراسی که به نوعی شاخه‌ی سیاسی پ.ک.ک است در این انتخابات شهرداریهای ترکیه حائز اکثریت آراء درمناطق کردنشین شد. شما درمجموع عملکرد احزاب کردی دراین انتخابات را چگونه ارزیابی می‌نمایید؟
البته حزب صلح و دمکراسی توانست آرای بیش از صد شهرداری کوچک و بزرگ را به نام خود ثبت کند اما این نتایج به معنای پیروزی قاطع این حزب نیست. کل آرایی که این حزب در انتخابات اخیر کسب کرد کمتر از سه میلیون نفر است و این یعنی این حزب نتوانسته حتی آرای یک سوم تا یک چهارم کردهای ترکیه را از آن خود کند. مسئولین حزبی و فعالان سیاسی کرد ترکیه‌ای گفته بودند اگر نتوانند شهرداری ۱۵۰ شهر را به دست گیرند بازنده انتخابات هستند. هوادارن حزب صلح و دمکراسی گذشته از تأکید بر مشخصه‌های هویتی و کردی و اصرار بر نزدیکی به پ ک ک و رهبری عبدالله اوجالان از متغیر‌های با اهمیت دیگری غافل بودند. ناتوانی در برنامه ریزی برای جذب آرای افراد مردد، ناتوانی در تدوین برنامه برای اداره کارآمد و امروزی شهر‌ها و توجه به وظایف شهرداری‌ها و عدم انعطاف در برابر سایر احزاب کوچک کردی در ترکیه و نیز بی‌توجهی به بافت سنتی و مذهبی مردم کرد در ترکیه از جمله نکاتی است که موجب شد تا وضعیت آنچنان که مطلوب حزب صلح و دمکراسی بود پیش نرود.
۴- یکی از نقدهای جدی که متوجه احزاب سیاسی کرد ترکیه می‌شود، کسب آراء قابل توجه حزب عدالت و توسعه در مناطق کردنشین است. به نظر شما چرا این حزب قادر است آرای قابل توجهی را درمیان کرد‌ها کسب نماید. از طرفی چرا کرد‌ها در مناطق ترک نشین فاقد چنین نفوذ سیاسی می‌باشند؟
می‌دانیم که بخش قابل توجهی از کردهای ترکیه در چند صدساله گذشته در جامعه ترکیه و عثمانی سابق جذب و حل شده‌اند و این گروه عظیم از شهروندان لزوماً با نتغیر قومی و زبانی و هویت کردی به اتخاذ تصمیم سیاسی نمی‌پردازند. برای اینان بیش از هر موضوع دیگری آینده خود و فرزندان و جامعه برایشان پر اهمیت است و طبیعتاً این طیف گسترده نمی‌توانند با سیاست‌های احزاب کرد همراهی داشته باشند. همچنیننباید از نظر دور داشت حزب آ ک پارتی حزب حاکم است و اداره کشور در اختیار این حزب است و از این نظر دست این جریان برای پیشبرد برنامه‌های اقتصادی و فرهنگی و سیاسی‌اش باز‌تر از رقباست.
سرمایه گذاری‌های گسترده اقتصادی این حزب در مناطق جنوب و جنوب شرقی ترکیه و اثرات این رویکرد هم متغیر با اهمیتی در اقبال مردم به این جریان می‌باشد. ضمن آنکه در پیش گرفتن راه گفتگو و گسترش آزادی‌های نسبی در منطقه هم مزید بر علت شده است تا این حزب مورد توجه قرار گیرد. به سخن دیگر در گفتمان این حزب توجه به حوزه‌های کردی جایگاه در خوری دارد و در سیاست گذاری‌های این حزب این ویژگی کاملاً برجسته است. اما احزاب کردی همچون صلح و دمکراسی ضمن آنکه موقعیت اقتصادی و سیاسی این حزب بزرگ کشوری را ندارد در برنامه‌هایشان ارتباط با مردم ترکیه و حتی کردهای دارای روش و نگرش‌های متفاوت نادیده گرفته شده است. تأکید افراطی بر گفتمان بر خواسته از ایده‌های رهبر پ ک ک آنهم یکی از دلایل این امر است. بهرگیری آک پارتی از همراهی متخصصین و مشاوران دارای تحصیلات عالیه هم متغیر مهمی است که به صورت نسبی احزابی چون پ ک ک و صلح و دمکراسی از آن کم بهره‌اند.
۵- نتایج این انتخابات چه تاثیری می‌تواند بر پروژه صلح میان کردوترک در ترکیه داشته باشد؟
آینده ترکیه لزوماً با نتیجه انتخابات حاضر گره نخورده است. پروژه صلح و یافتن راه کار و چاره جویی برای مشکلات و مسائل موجود تحت تأثیر عومال متعددی است که البته نتایج انتخابات هم می‌تواند یکی از این دسته عوامل باشد. می‌توان علایمی را دید که طرفین موضوع یعنی رهبر زندانی پ ک ک و مقامات امنیتی و سیاسی ترکیه در حال تلاش برای یافتن راه‌هایی برای بازگرداندن آرامش و ثبات در مناطق جنوب شرقی ترکیه هستند. البته در این فرایند نه پ ک ک یا هر جریان دیگری بلکه این شخص عبدالله اوجالان است که نقشه راه را برای جریان کردی تعریف می‌کند و در چارچوب مسائل پیچیده امروز ترکیه نمی‌توان امید داشت که به زودی این فرایند به حل و فصل نهایی موضوع ختم شود.
۶- به عنوان سؤال پایانی بفرمایید آیا شما درارزیابی چرایی موفقیت حزب آک پارتی به رهبری اردوغان، با این تحلیل موافقید که نبود آلترناتیو برای شخص اردوغان و حزبش عامل اساسی موفقیت ایشان بوده نه مقبولیت ومحبوبیت آنان درسطح افکار عمومی؟
می‌توان گفت در کنار ناتوانی احزاب رقیب در یافتن راه‌های ارتباط با مردم ترکیه در مقیاس وسیع یکی از علل این وضعیت است اما در کنار آن آک پارتی هم از استعداد‌ها و توانایی‌های زیادی برای اثر گذاری بر افکار عمومی در ترکیه برخوردار است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. موفقیت این حزب تنها ناشی از ضعف رقبا نیست بلکه برخورداری از توانایی‌های این حزب را هم نباید از نظر دور داشت.
نظرات